Erkeklerde Kısırlık Sorunu ve Tedavi Yöntemleri

Yapılan bilimsel çalışmalar neticesinde bundan kısa bir süre öncesine kadar tıbben tedavisi mümkün olmayan durumlarda, çocuk beklentisi içindeki ailelerin önemli bir kısmının, önümüzdeki yıllar içerisinde bu arzularına ulaşması mümkün olacaktır. Tüp bebek ulaşılan en son tedavi yöntemi olma özelliğini halen korumaktadır.  Bu mutluluğa henüz ulaşamamış çiftlerin, ümitlerini kaybetmeden, aile mutluluklarını bozmadan, sabırla tıptaki gelişmeleri takip etmelerini öneriyoruz.

İnfertilite (kısırlık) nedir?

İnfertilite (kısırlık) olarak tanımlanan durum, 1 yıllık korunmasız ilişkiye rağmen gebelik oluşmamasıdır. Çiftlerin yaklaşık %15'inde görülen çocuk sahibi olamama sorununda, sadece erkeğe bağlı faktörler %20, hem erkek hem de kadına bağlı faktörler %30, sadece kadına bağlı faktörler %40 oranında görülmektedir. %10 çiftte ise açıklanamayan kısırlık durumu söz konusudur.  Böylelikle, çocuk sahibi olmakta zorluk yaşayan çiftlerin % 50-60'ında, erkekteki bir sorunun kısmen de olsa sebepler arasında yer aldığı söylenebilir. Erkekte kısırlıkla ilgili sorunlar, büyük bir çoğunlukla yapılan bir fizik muayene ve sperm tahlilinden anlaşılabilirse de, bazı durumlarda hormon analizi, ultrasonografi ve daha ileri özel genetik tetkikler gerekebilmektedir.

Önce Erkek mi Kadın mı doktora başvurmalıdır?

  Aslında her ikisinin de aynı anda başvurması gereklidir. Fakat önce erkeğin tetkiklerinin yapılmasında fayda vardır. Çünkü erkekler için yapılacak tetkikler daha kolay ve çabuk sonuçlanmaktadır. Kültürel yapımız gereği kısırlık söz konusu olduğunda hep kadınlar doktora gönderilmekte, erkekler ancak en son aşamada gitmekte ya da hiç doktora gitmemeyi tercih etmektedirler. Öncelikle kadınların kısırlığı son aşamasına kadar araştırılmakta hatta gereksiz yere birçok tedaviler uygulanmaktadır. Çocuğu olmayan bir erkek önce bir Üroloji uzmanına başvurmalıdır. Ayrıca çiftler ya da aileleri, ortada bir suçlu aramak yerine detaylı tetkikler yapılmak üzere bir an önce doktora başvurmaları gerekmektedir.

Erkek Kısırlığının Nedenleri

   Erkek kısırlığı çok çeşitli nedenlerden ortaya çıkabilir. Bunlar: Varikosel, hormonal nedenler, genetik-ailevi nedenler, geçirilmiş iltihabi hastalıklar ve buna bağlı sperm kanallarında oluşan tıkanıklıklar, geçirilmiş ameliyatlar, doğumsal anormallikler, çevresel, kimyasal etkenler olabilir. 

Varikosel nedir ve tedavisi nasıldır?

Erkek kısırlığının en sık görülen ve tedaviye en çok yanıt veren nedenlerinden biri, yumurtalık damarlarında varisleşme yani varikosel hastalığıdır. Varisleşen ve kapakçık yapısı bozulan damarlarla, testise doğru reflü akımla geri dönen kandaki toksik maddeler ve yüksek ısı, testise ve dolayısı ile sperm hücrelerine zarar vermektedir. Mikrocerrahi yöntemle yapılacak ameliyat ile olumlu sonuç alınabilmektedir. 

Erkeklerde kısırlık nedenlerinden biri olan kanal tıkanıklığı nasıl oluşur? 

Tüplerde tıkanıklık 4 farklı sebebe bağlıdır.

1-  Zaman içerisinde gelişen kistlere bağlı olarak tıkanıklık ortaya çıkabilir.

2- Doktor eliyle yani “vazektomi” denilen bir doğum kontrol yöntemi sonucu tüplerin bağlanmasıyla gelişebilir.

3- Doğumsal olabilir. Genetik nedenlerle spermin dışarı çıkış yollarının kısmen veya tamamen gelişmemesi sonucu ortaya çıkar.

4- Cinsel yolla bulaşan Gonore (bel soğukluğu) gibi bazı hastalıklar sonucu da bu kanallarda tıkanmalar oluşabilir. Tıkanıklık nedeniyle olan kısırlıklar, özel mikrocerrahi ve endoskopik yöntemler ile çoğu vakada başarı ile giderilip normal yolla hamile kalınması sağlanabilmektedir. Bu tip cinsel yolla bulaşan hastalıklar her zaman olmasa da çoğu kez idrar yaparken yanma,  idrar yolundan akıntı olması gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Bu hastalıkların ilerlemesine yetersiz tedavi de sebep olmaktadır. Eczaneden veya kulaktan dolma tavsiye ile bilinçsizce alınan ilaçlar hastalığı tam olarak tedavi etmeyebileceğinden hastalık idrar yolundan prostat ve testislere ilerleyerek kısırlığa yol açabilmektedir. Tüberküloz yani verem hastalığı da kısırlık yapabilmektedir.

Diğer nedenler:

   Eroin, morfin gibi maddelerin kullanımı ve vücut geliştirme çalışan insanların doping için aldıkları maddeler, çocuk olmasını engelleyebilir veya zorlaştırıcı etkilerde bulunabilir. Bu tip ilaçlar, kasları kuvvetlendirmek adına vücudun normal hormonal düzenini bozar.  Aşırı sıcak ortamda olanlar ve petro-kimya türü kimyasalların dumanı ile iç içe olanlar kısırlık tehlikesi ile karşı karşıya kalırlar.

Erkek kısırlığında tedavi:

Başlangıçta basit ve sebebe yönelik tedaviler tercih edilir. Sorun saptanabilirse ona yönelik ilaç tedavisi, varikosel ameliyatı, kanal tıkanıklıklarının tedavisi gibi düzeltilebilir sebepler ortadan kaldırılarak çiftin evlerinde hamilelik sağlaması amaçlanır.  Bu tedavilerle, hamilelik sağlanamasa bile erkeğin durumunun kısmen düzelmesi sağlanarak yardımcı üreme tekniklerinden daha yüksek başarı ile faydalanabilecek hale gelmesi sağlanır. Yani elde edilen spermin daha yüksek sayıda ve kalitede olması ile tüp bebek ya da aşılama gibi uygulamaların başarısı artırılmaya çalışılır. Uygun çiftler, erkeğin laboratuarda hazırlanan spermlerinin jinekolog tarafından kadın rahmine bırakılması (aşılama=inseminasyon) yönteminden fayda görebilir iken durumu daha ağır olanlara mikroenjeksiyon=tüp bebek uygulaması son çare olarak gerekebilir.  Aşılamada deneme başına % 20–30, tüp bebekte %40–50 hamilelik sağlanabilmektedir. Ancak erkekteki sperm miktarı ve kalitesi, aynı şekilde kadının yumurtalıklarındaki foliküllerin sayısı ve kalitesi, kadın rahminin içyapısı, kadının yaşı, tedavide kullanılan ilaç miktarı ve tabii ki uygulayıcının tecrübesi tedavinin başarısını belirleyen ana unsurlardır. Bu nedenle her çiftin tedavisinin başarı şansı ayrı ayrı hesaplanmalıdır. Günümüzde mikrocerrahi ve endoskopik tedaviler ve yardımcı üreme teknikleri ile eskiden netice alınamayan durumlarda bile çiftler çocuk sahibi olabilmektedir.    

Sperm tetkikinde hiç sperm hücresi olmayan ya da çok az olan erkekler çocuk sahibi olabilir mi?

Evet. Bu durum bazen hormonal bozukluklardan, bazen kanal tıkanıklıklarından bazen de testiste gerçekten çok çok az sperm üretimi olmasından kaynaklanabilir. Sperm üretimi ilaçlarla ya da çeşitli tedavilerle sağlanamazsa testisten mikrocerrahi yöntemle yapılacak biyopsi ile sperm bulunma olasılığı ve yapılacak tüp bebek tedavisi ile çocuk sahibi olma şansı vardır.

Op Dr Ersin BAL